فضای سبز (Landscape) محیطی گیاهی و آبی رو باز است که معمولاً در سطح شهر، ساختمان‌ها و محیط های اطراف آن ها ایجاد می‌شود.
همه ما دوست داریم مدت زمان بسیاری را در محیط‌هایی که آرامش ذهنی را برای ما به ارمغان می‌آورند و از هیاهوهای معمول در شهر به دور هستند، طی کنیم.
یکی از بهترین و محبوب ترین این محیط‌ها، فضای سبز است. رفتن به فضای سبز باعث می‌شود که افراد، آرامش ذهنی خود را به دست بیاورند و چند ساعتی دور از ترافیک و ماشین و … باشند.
در کل، فضای سبز به قسمت‌هایی از شهر گفته می‌شود که دارای چمن و درخت و گل و گیاه و … است. فضای سبز، علاوه بر اینکه باعث آرامش ذهنی مردم می‌شود می‌تواند مقدار بسیار زیادی از آلودگی هوا را کم می‌کند. در ادامه به اهداف ایجاد فضای سبز می‌پردازیم. .
فضای سبز چیست؟
Landscape محیطی گیاهی و آبی رو باز است که معمولاً در سطح شهر، ساختمان‌ها و محیط‌های اطراف آنها ایجاد می‌شود.
در واقع چون این روزها با ساخت و سازهای انبوه و گسترش شهرها، دسترسی مردم به طبیعت روستاها و مناظر اطراف شهر، کمی دشوارتر شده، لازم است در سطح شهر یا حتی در زمین‌های شخصی افراد، محیط‌هایی با نام فضای سبز ایجاد شود که حس طبیعت و مناظر بیرون شهر را تا حدی برای مردم شبیه‌سازی کند.
این فضا محیطی است که به منظور تفریح و تنفس افراد، زیباسازی فضاهای عمومی شهری و خصوصی مسکونی (در آپارتمان‌ها و ویلاها)، به طورکلی با هدف تعامل مردم با طبیعت ساخته می‌شود؛ ایجاد این نوع فضاها در سطح عمومی و خصوصی مزایای بسیاری به همراه دارد:ایجاد زیبایی بصری، ایجاد آرامش روحی برای افراد و شهروندان، ایجاد تعادل‌بخشی در متابولیسم شهر و افزایش کیفیت زیستی شهرها، تلطیف هوا و ایجاد هوای مطبوع، تعدیل دما، کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی.
اما طراحی و اجرای فضاهای سبز در هر محیط متفاوت است. مثلاً طراحی و اجرای فضای سبز شهری با طراحی و اجرای آپارتمانی بسیار متفاوت است.
از انواع فضاها می‌توان به فضای عمومی (مثل محیط‌های تفریحی و پارک‌ها و غیره)، نیمه عمومی (محوطه محیط‌های اداری، سازمان‌ها، مراکز آموزشی و غیره)، خیابانی (حاشیه خیابان‌ها، بزرگراه‌ها، پیاده‌روها، میدان‌ها و غیره) و خصوصی (باغچه‌های منازل، حیاط، باغ بام‌ها (روف گاردن) و غیره) اشاره کرد.
نوع گونه‌های گیاهی که در هر مکان استفاده می‌شود، متفاوت است. گیاهان فضای سبز آپارتمانی از گیاهان بیرونی جدا هستند.
گیاهان آپارتمانی اکثراً سایه‌دوست هستند و نیاز به نور غیرمستقیم دارند؛ اما گیاهان مناسب فضای سبز بیرونی نیاز به نور مستقیم آفتاب دارند و در برابر تغییرات آب و هوایی (باد و باران) مقاوم‌تر هستند.
اصول طراحی فضای سبز ویلا
داشتن اطلاعات یا دانش خاص در حوزه محوطه سازی ویلا به شما کمک می کند تا به نتایج بهتری دست پیدا کنید. علاوه بر این، می توانید با پرداخت هزینه های کمتر به یک طراحی حیاط ویلا ایده آل دست پیدا کنید. در اینجا به ذکر اصول مهم برای طراحی فضای سبز ویلا اشاره می کنیم. رعایت این اصول به منظور حاصل شدن نتایج بهتر و حفظ ایمنی بیشتر، الزامی می باشند.
اصل اول در طراحی فضای سبز ویلا
هماهنگی در طراحی های اولیه
همانطور که می دانید چشم انداز ویلا ها در ابتدای امر، نشان دهنده سبک و معماری ساختمان هستند.
از این رو باید نهایت دقت را در طراحی حیاط ویلا به خرج بدهید.
استفاده از گیاهان و گونه های مختلف پوشش گیاهی، حس تازگی و شادابی را در افراد ایجاد می کند و به همین دلیل باید برای عنصر طبیعی در طراحی فضای سبز ویلا، اهمیت خاصی قائل شد.
بهتر است به ارتفاع گیاهان و درختچه های مختلف دقت داشته باشید و آنها را به گونه ای انتخاب کنید که نمای کلی ساختمان ویلا قابل مشاهده باشد.
اصل دوم در طراحی فضای سبز ویلا
رعایت تعادل
طراحی حیاط ویلا بر اساس دو طرح متقارن و یا نا متقارن انجام می¬گیرد. به بیان ساده تر اینکه در تعادل تقارن، شما حیاطی را خواهید داشت که در هر دو سمت، یک فضای یکسان را نمایش می دهد.
این در حالی است که در تعادل نامتقارن، هر بخش از حیاط ویلا، نشاد دهنده جلوه طیعی خاصی است و با قسمت های دیگر کاملا متفاوت می باشد.
اصل سوم در طراحی فضای سبز ویلا؛
توجه به کنتراست و هارمونی اجزا
رعایت اصل کنتراست و هارمونی در طراحی فضای حیاط ویلا به شما کمک می کند تا عناصری یکپارچه و خیره کننده داشته باشید.
بر این اساس، چنانچه رنگ های متضاد در کنار هم قرار بگیرند، چشم انداز بسیار زیبایی ایجاد خواهند کرد.
اصل چهارم در طراحی فضای سبزویلا:
رنگ ها را به دقت انتخاب کنید
رنگ¬های گرم و سرد، تفاوت کاملا مشهودی با یکدیگر دارد. به این معنی که استفاده از رنگ های گرم به شما هیجان بیشتری می دهد و در عین حال، احساس می کنید که رنگ ها به فاصله نزدیکی از شما هستند.
این در حالی است که استفاده از رنگ های سرد، اجزا مختلف را دور از حد واقعی نشان می دهند.
اصل پنجم در طراحی حیاط ویلا؛
ایجاد تغییرات گذرا
در مقایسه با سایر موارد فوق، تغییرات تدریجی در طراحی حیاط ویلا، اهمیت زیادی دارد. این نوع تغییرات به آرامی انجام می گیرند و به همین دلیل به آنها، تغییرات گذرا اطلاق می شود.
به طور مثال می¬توانید سر فرصت، اندازه گیاهان را کوتاه کنید و یا اینکه گیاهان جدید با ترکیب رنگی منحصر به فرد، کاشت کنید. همچنین می¬توانید شکل بوته¬ها و درخچه¬ها را نیز تغییر بدهید.
ترسیم نقشه برای طراحی فضای سبز ویلا
پس از اینکه مقدمات اولیه در جهت بررسی شرایط خاک و آب و هوا انجام گرفت، نوبت به ترسیم نقشه می رسد. نقشه کش به نکاتی همچون راه‌های دسترسی و میزان پراکندگی گل‌ها، توجه دارد و بر این اساس، اقدام به کشیدن و طراحی نقشه می کند.
برآورد هزینه های نهایی ساخت و ساز
عملیاتی ساختن پروژه و برآورد هزینه طراحی فضای سبز ویلا باید با دقت کامل انجام گیرد زیرا نمی توان، بعدا پروژه را ناقص رها کرد. لیست هزینه ها باید به حدی دقیق باشد که حتی قیمت پوشش گیاهی نیز لحاظ شود. بدیهی است که طرح نهایی بر اساس بودجه کنونی، انجام می گیرد. اگر هزینه قابل توجهی را در نظر بگیرید، نتایج حاصل، رضایت بخش تر خواهد بود.
اجرایی کردن پروژه طراحی حیاط ویلا
در این مرحله، تمامی اقدامات اولیه انجام گرفته است، هزینه مورد نظر مشخص شده و نقشه نیز ترسیم شده است. حال نوبت به پیاده سازی اهداف در نظر گرفته شده می رسد. در فرآیند اجرا شاید نیاز به ایجاد برجستگی هایی برای نمایش جلوه زیباتر داشته باشید. در این صورت بهتر است از ناهمواری‌هایی مصنوعی استفاده کنید.
در آخر می توانید از نورپردازی محیط برای داشتن جلوه خیره کننده در شب و همچنین امکان راهیابی در تاریکی بهره ببرید. دقت داشته باشید که در اجرای نورپردازی، می بایست اصول ایمنی و امنیتی را به طور کاملا دقیق، رعایت کرد.
نکات مهم در طراحی حیاط ویلا
با توجه به اینکه، نهایتا شما هستید که از فضای سبز ساختمان خود استفاده می کنید، باید در رعایت تمامی موارد فوق، دقت نظر داشته باشید.
تمامی مراحل اجرای طراحی فضای سبز ویلا باید بر اساس سلیقه و نظر شما، انجام گیرد و به اصول ایمنی نیز، توجه ویژه شود.
بهترین کار این است که از یک مجموعه معتبر بخواهید تا روند عملیاتی ساختن پروژه طراحی حیاط ویلا را برای شما انجام بدهند.
نقش آب در فضای سبز
آب در فضای سبز بسیار مهم است زیرا گیاهان برای رشد و تکثیر به آب نیاز دارند. همچنین، آب در فضای سبز می‌تواند به عنوان یک منبع تأمین آب برای حیوانات و پرندگان نیز مفید باشد. علاوه بر این، حضور آب در فضای سبز می‌تواند به کاهش دما و افزایش رطوبت هوا کمک کند و باعث بهبود کیفیت هوا شود. در نتیجه، حفظ منابع آب و افزایش فضای سبز در شهرها و مناطق روستایی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند.
کاربرد چمن در فضای سبز
چمن یکی از مهم‌ترین عناصر فضای سبز است و به دلایل زیر بسیار مهم است:
۱- تولید اکسیژن: چمن به عنوان یک گیاه، اکسیژن تولید می‌کند که برای سلامت انسان و حیات وحش بسیار مهم است.
۲- جذب دی‌اکسید کربن: چمن مانند سایر گیاهان، دی‌اکسید کربن را از هوا جذب کرده و آن را به اکسیژن تبدیل می‌کند که به عمل جذب کربن دی‌اکسید، به کاهش اثرات گلخانه‌ای کمک می‌کند.
۳- جذب آلاینده‌ها: چمن می‌تواند آلاینده‌های هوا را جذب کند و باعث پاک شدن هوا شود.
۴- کاهش صدای محیط: چمن با جذب صدای محیط، محیط زندگی را برای افراد بهتر و آرامش بخش‌تر می‌کند.
۵- حفظ خاک: چمن به دلیل ریشه‌های قوی و عمیق، می‌تواند خاک را در برابر فرسایش و جریان آب حفظ کند.
۶- زیبایی و تزئین فضای سبز: چمن با طراحی مناسب، می‌تواند فضای سبز را زیبا و جذاب کند و به تزئین آن کمک کند.
به طور کلی، چمن به دلایل فوق و بسیاری دیگر، به عنوان یک عنصر اصلی فضای سبز، بسیار مهم است.
فواید فضای سبز
فضای سبز با توجه به نوع کاربری، پوشش گیاهی متفاوتی دارد. به طور مثال در فضاهای سبز جنگلی، درختان تنومند و کوچک بیشتر به چشم می آیند.
فضاهای سبزی که کاربرد فرهنگی و تفریحی دارند با معماری و طراحی خاص، زیباسازی شده اند.
انسان هرگز از سرسبزی و گل و گیاه سیر نمی شود. ایجاد فضای سبز فواید بسیاری دارد که در قالب تیتر یا عبارت نمی گنجد. برخی فواید طراحی و ساخت فضاهای سبز به شرح زیر می باشند.
در بالاترین مرتبه باعث ایجاد فضای بصری بسیار زیبا و چشم نواز، همراه با نشاط و شادی می شود. خستگی روحی و جسمی را در افراد جامعه از بین می برد.
استفاده چند ساعته از این مکان ها، انرژی روحی و جسمی هر فرد را تامین می کند. همچنین بر سلامت اجتماعی افراد جامعه نیز تأثیر می گذارد.
نقش دوم پیشگیری از آلودگی و تصفیه هوا می باشد. گیاهان عمل فتوسنتز را انجام می دهند، به این صورت که دی اکسید کربن را از هوا میگیرند و اکسیژن را رها می‌کنند. در نتیجه از نظر زیست محیطی و اکولوژیکی به ایجاد فضای سالم شهری کمک می کنند.
کاهش آلودگی باعث کاهش بیماری های تنفسی و قلبی در جامعه شهری می شود. از بهترین نتایج ایجاد فضاهای سبز، صرفه‌جویی پنهان در هزینه‌ها (کوتاه مدت و بلندمدت) به ویژه برای ساکنین شهرها میباشد.
باعث کاهش آلودگی صوتی نیز می شود. باعث کاهش گرمای فضای شهری ناشی از دود ماشین ها می شود. همچنین به تنظیم دمای جزیره حرارتی که در مرکز شهرها ایجاد می شود، کمک فراوانی می کند.
باعث کاهش میزان آلودگی سرب در هوای شهرها می شود، از طرفی به افزایش رطوبت نیز کمک می کند.
فضای سبز مجتمع مسکونی
در گذشته اکثراً منازل به شکل حیاط‌دار و ویلایی ساخته می‌شد که همین موضوع نمایان‌گر گرایش عمیق مردم به سمت طبیعت و فضاهای سبز بود.
مردم با ایجاد فضاهای سبز یا همان حیاط‌های قدیمی، حس چشم‌نوازی و آرامش‌بخشی طبیعت را در محل زندگی خود ایجاد می‌کردند؛ فضاهای مسکونی با توجه به سطح و قشر ایجادکننده آن متفاوت بود.
ثروتمندان و اعیانی‌ها معمولاً باغ منزل‌های بزرگ داشتند و قشر متوسط و ضعیف جامعه منازلی با حیاط‌های متوسط یا کوچک.
اما امروزه، با گسترش آپارتمان نشینی و برج نشینی، رفته رفته نقش فضاهای سبز یا همان حیاط‌های قدیمی کمرنگ‌تر شده و فضاهای جایگزین شده دیگر خصوصی نبوده و حالت نیمه عمومی به خود گرفته‌اند.
با این حال آپارتمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی، بازهم در ایفای نقش‌های اصلی خود یعنی زیباسازی فضا و قابلیت تفرجگاهی، توانا هستند.
فضاهای سبز مجتمع های مسکونی ممکن است در سطح همکف خیابان یا در تراس‌ها، بالکن‌ها، دیوار سبز در لابی یا راهروها، یا حتی در باغ بام‌ها واقع در پشت بام برج‌ها و آپارتمان‌ها ساخته شود.
معمولاً فضای تراس‌ها یا بالکن‌ها در مجتمع‌های مسکونی حالت خصوصی دارد و فضای سبز هم‌سطح خیابان، دیوار سبز و باغ بام، بام سبز یا همان روف گاردن، حالت نیمه عمومی (مخصوص افراد ساختمان یا مجتمع) دارد.
معمولاً گیاهانی که در فضای سبز مجتمع‌های مسکونی به کار می‌روند، با گیاهانی که در فضای عمومی در سطح شهر به کار می‌روند، متفاوت هستند.
همچنین اِلِمان‌هایی که در طراحی فضای سبز مجتمع مسکونی استفاده می‌شود، با فضای سبز شهری تفاوت دارد.
عوامل مؤثر بر اجرای فضای سبز
همانطور که گفتیم عوامل و فاکتورهای بسیار مهمی برای طراحی و اجرای فضاهای سبز وجود دارند که معمار قبل از شروع کار، باید حتماٌ آنها را شناسایی کرده و کم و کیفشان را بسنجد. این عوامل و فاکتورها عبارتند از:
۱. موقعیت مکانی و جغرافیایی فضای مورد نظر.
۲. جنس، کیفیت، حاصلخیزی و پتانسیل خاک فضای مورد نظر.
۳. شیب زمین فضای مورد نظر.
۴. وجود منابع آبی کافی برای آبیاری گیاهان فضای مورد نظر.
۵. میزان نورگیری فضای مورد نظر و میزان تابش نور خورشید برای انتخاب درست نوع گیاهان (آفتاب دوست، سایه دوست وغیره).
۶. میزان خشکی یا رطوبت هوا و بارندگی در فضای مورد نظر.
۷. تغییرات آب و هوایی فضای مورد نظر.
۸. تعیین شیوه کنترل و حفظ سلامت گیاهان در فضای مورد نظر.
